Niks veranderd in de Ruimtelijke Ordening

Een rapport van bijna 250 pagina's rolde onlangs van de digitale drukpers. Het planbureau voor de leefomgeving publiceerde in oktober onder het motto "kiezen én delen" hun strategieën voor de afstemming tussen verstedelijking en infrastructuur. In al die eeuwen sinds de uitvinding van het wiel, of wellicht sinds de uitvinding van het vaartuig, is er bitter weinig veranderd.

De belangrijkste constatering (en dan beperk ik me tot de samenvatting van het rapport) is dat het fout gaat als we niet ingrijpen.
Ik sta er van te kijken dat een strategie welgeteld 236 pagina's moet tellen. Dat terwijl ik geleerd heb dat je een strategie eigenlijk op één A4-tje moet kunnen weergeven.

Een belangrijke bevinding is dat we moeten kiezen voor knooppunten waar activiteiten geconcentreerd plaats vinden. Dat zal schaarste elders opleveren. Knooppunten van vervoer wel te verstaan. Zo'n beetje zoals de hanzesteden zijn ontstaan, handel vond plaats op knooppunten van vervoer, waar vaarwegen en modderpaden samenkwamen. Dat dus alleen dan honderden jaren later. Stedenbouwkundig gezien is dit een waarheid als een koe. Niet elk knooppunt kan knooppunt zijn of knooppunt blijven, ook dat is een belangrijke constatering. De term "knooppuntkannibalisme" wordt hierbij geïntroduceerd. We moeten beleid ontwikkelen dat voorkomt dat knooppunten teveel met elkaar concurreren. Van overheidswege moet daarom op een verantwoorde wijze met het te verdelen geld worden omgegaan.

Wat me vooral tegenvalt van het vuistdikke rapport, is dat het vertrekpunt van mobiliteit nog steeds is wat het al jarenlang is: de heilige drie-eenheid van OV, auto en fiets, waarbij de auto het duivelse instrument is dat vervuilt en ruimte inneemt. De hele transitie naar nieuwe mobiliteit, de kansen voor kleine elektrische voertuigen, van elektrische fiets tot minicar kom ik in het rapport niet tegen en dat vind ik jammer.

Ik raak er steeds meer van overtuigd dat we organisch en incrementeel met over onze ruimtelijke toekomst moeten gaan nadenken. Allerlei ontwikkelingen gaan razendsnel. De ruimtelijke ordening is een stenen vertaling van de wensen van de samenleving. De samenleving verandert snel en permanent, laten we niet proberen om deze voor de komende dertig jaar vast te leggen, vijftien jaar is meer dan genoeg. Lean, scrum, agile in de ruimtelijke ordening, dat hebben we nodig. Dat is moeilijk want we bouwen vaak voor tientallen jaren en ook infrastructuur moet het langer dan enkele jaren volhouden. Dat wordt volgens mij de uitdaging: hoe blijven we met onze ruimtelijke ordening in de pas met de steeds veranderende samenleving?